Edirengia
Lehen perediküa.
Jelkaldiak :
Satanak sü pizle.
1 - 1848an, François Mendiague eta Catherine Mendiague-Larregain horren
emaztea, Aldudetik Hazparnerat horra dira.
2 - François eta Catherine Mendiague Hazparnen. Ikusten düe
langabezia ; beste gazte hanitx bezala, beren bi haurrak joaiten dira Euskal
Herritik, Martin Argentinarat eta Denis Bertrand Txilerat.
Kanta I : Bihozminez.
3 - José Mendiague bere erakasleekin, Michel Ellissanburu eta
Gratien Zalduby, kürütxatzen ere dü Jan Batista Otxalde bertsularia
eta Xemartin Harriague bere lagüna.
4 - 1865ean José Mendiague Urüguairat joaiten, han bizitze gogorra ikusten dü.
Kanta II : Joan Girenak.
5 - 1866an Uruguaiko Bühürriak kanpotik jiten direnez trüfatzen.
6 - 1870ko "Triple Alianza" gerla ürrentzen, eta Juan Idiarte Borda Uruguai
eskualdean güdükan ari.
7 - 1875an, Argentinarat joaiten da José Mendiague, ikusten dü hor zer agitzen
den. Julio Argentino Roca eta Indianoak güdükan.
8 - José Mendiague 1880 urtealano Puerto Ruiz herrian egoiten da, gero joaiten
da berriz Urüguai aldealat.
Kanta III : Montevideoko Manera.
9 - 1881 urtean, martxoaren 29an, San José de Mayo Hiriko katedralan
ezkontzen da José Mendiague, Margarait Gandollarekin.
Hanko kantore bat saldo batek eskentzen dü.
Kanta IV : Candombe para José.
10 - Ostatü bat hartzen düe eta lehen haurrak badütüe, lau haurretarik biga
hiltzen dira, Maria eta Francisco.Haur talde bat agertzen da burasoekin.
11 - 1887 urtean José Mendiague, Remigio Galdos eat Martin Mendiaguek
sortzen düe alkarte bat, hau da "Euskaldunak Bat", ae ttabako enpresa bat
zabaltzen ere Remigio Galdosekin.
Kanta V : Kantuz.
12 - Maneko plaza berrian pelota partida famatüa izanen da, Luis Sorhuet
eta Belissario Lerrena, Pedro Arretche eta José Mendiagueren kontre.
13 - 1894an Juan Idiarte Borda Urüguaiko lehendakari, denbora haarkto bizia.
Kanta VI : Euskaldun baten kontseilua Montevideoko Presidentari.
14 - 1897-ko martxoan güdükan Blancos eat Colorados alderdiak,A paricio
Saravia alde batetik eta gobernüko güdariak bestetik.
Agorrilaren 25an, Avelino Arredondok ehaiten dü Juan Idiarte Borda
Lehendakaria, Montevideoko katedraletik elkitzean.
15 - 1897-ko abentüaren 13an, Jan Batista Otxalde bertsularia hiltzen da,
Harguindeguy apezak ez dü korpitza Bidarraiko elizan sartzera üzten,
eta ehortzirik da mezarik gabe, Aingürüak heltzen dira.
Kanta VII : Otxalderi kantorea.
16 - Jan Batista Otxalde hilik, Bidarraiko Hurbenedikatüetako Igelak agertzen
dira, trüfatzen dütüe joanik diren Eüskaldünak.
17 - 1900an, Buenos Aireseko Euskal Etxea eraikitzen düe, Errecaborde, Jaka,
Passicot, Aita Lapitz eta beren lagünek, eta gero zaharretxea, ikastegia,
eliza eta beste.
18 - 1900an, goresmenak Euskal Herritik joanik izan diren poeter, Iparraguirre,
Otxalde eta Otaño.
Kanta VIII : Euskaldun Bertsulariak.
19 - 1912an, Montevideo-ko "Euskal-Erria" Alkartearen lehendakaria Nikolas
Inziart ospatürik da bere etxean 1912ko agorrilaren 15ean, hor agertzen dira
kantari saldo bat eta José Mendiague, kantatzen dütüe Mendiaguek idatzi
bertsuak (Gure Elgartasuneko Presidentari).
Zonbaitek Fandango bat emaiten düe.
20 - 1912an, agertzen dira Uruguaiko Mihiokerrak, Euskaldün letxeroen eta
ostaleren jorratzeko (Kültüra gabe direlakoz eta hur ezarten ezneari).
21 - Artzainak Ursuia mendian, Hazparnen, 1914-ko gerla aipatzen düe, baita
Mendiague bertsularia.
Kanta IX : Artzainak kantan.
22 - 1916an, Hipólito Yrigoyen Argentinako lehendakari, honek plantan ezari nahi
dü beste gizarte bat; gero, Argentinako dantza bat (Chacarera) ikusten da.
Kanta X : Virgen morenita.
23 - 1930ean, Maruja Mendiague, Joséren alaba, bere senarra eta semea
Europan bidajez, horra dira Kattalin Mendiague Joséren arrebaren
ikustera Hazparnerat ere ; beren ützülia kontatzen düe.
24 - 1937-ko setemeren 12an hiltzen da José Mendiague ; horren haurrak eta
arrahaurrak agertzen dira, Apeza eta Aingürüak ere.
Kanta XI : Euskaldun guziak bat.
Dantzarien omenaldia
Azken perediküa.
Kanta VIIA :l garrekilan.
Lehen perediküa
1 - Agurtzen zütüegü oro
so egile maitagarriak
Hürrüntik jinik gütara
oro pastoralzaleak.
2 - Mendiagueren ürratsetan
date gure bidajea
Hau zen Alduden sortüa
gero Hazpandar gaztea.
3 - Mila zortzi ehun eta
hiruetan hogeita bostean
Eüskaldün hanitx bezala
behar üken züan joan.
4 - Ameriketan sartü zen
Urüguai eskualdean
Gero Argentinan ere
ariko da hau lanean.
5 - Bi eskualde horietan
izanen da gure historia
Eüskaldünen üngürüan
beitzen ere larderia.
6 - Bertsüak eta kantoreak
goizik zütüan asmatü
Eta kültüra mailan
bere bidea haütatü.
7 - Mar garita Gandollarekin
San Josén da ezkontüko
Eta biek herri hortan
ostatü bat zabaltüko.
8 - "Euskaldunak bat" alkartea
sortüren düe berehala
Eta pelotan ere dü
erakutsiko ahala.
9 - Ikusiren ere dütü
Urüguai et(a) Argentinan
Eüskaldünen semeak
kargürik handienetan.
10 - Gerlarik ez dü eginen
bena idatziarekin
Artekaria dateke
hanko eta hebenkoekin.
11 - Ez da sekülan egonen
berriz Eüskal Herrian
Bena aktore handia
date Hego Amerikan.
12 - Hortan üzten zütüegü
beharrezko bidajantak
Gure taldearekilan
biltzera oritzapenak.
Satanak sü pizle
Kanpotik, eskaleren goiti, Lozer eta Lakasta satanak heltzen dira.
Lozer
13 - Ikusten düka Lakasta
hortxeko bele saldoa* talde handia
Sarri badükek segür ere
koarkarien aho tiroa.
Lakasta
14 - Ez har axolik tiletaz
bürüz dük jakingabea
Hor ageri direnetaz
ez dükegü ahalkea.
Lozer
15 - Behar diagü ordüan
ikusi Ameriketan
Zer jükütria izan zen
Eüskaldünen alorretan.
Lakasta
16 - Lehenik dantza batekin
ezar dezagün goimaila
Satanak dü arrakasta
hortan gure dohain saila.
1. jelkaldia
1848an, François Mendiague eta Catherine Mendiague-
Larregain, bere emaztea, Aldudetik Hazparnerat horra dira
bizitzera ; bere lehen lana (guarda zen) ützi berri dü eta ostatü
bat har tzen düe.
Jelki François, Catherine, Erramun eta Maiana horien aüzoak.
Erramun
17 - Agur Aldudar aüzoak* auzoko, auzotar,
jinik gure ikustera auzokideak
Ala asmüa düzüe
omen heben bizitzea ?
François Mendiague
18 - Gure xedea bi hitzez
beste abiatze bat lükek
Aserik nük "guarda" izatez
zerbait ezagützen dükek ?
Maiana
19 - Entzün berri diat arren* beraz
karrikan* balizateke burgua
Ostatü bat hartzekoa
züen ontsa* lizateke ? ongi
Catherine Mendiague-Larregain
20 - Aspaldian asmüa düt
lan bat hortan egitea
Audela* Frantxoarekilan gaineala, gainera
plazer düket* izatea. edukiko dut
Erramun
21 - "Dukiaineko" ostatüan
ezagützen düt nausia
Banoazü aipatzera
züek düzüen xedea.
François Mendiague
22 - Eskertzen haigü bihotzez
guretako egin gaüzaz
Bihar berean prest* gira prestik, gerturik
lan hortan hasteko beraz.
Denak badoatza.
2. jelkaldia
François eta Catherine Mendiague Hazparnen, ikusten düe langabezia,
beste gazte hanitx bezala, beren bi haurrak joaiten dira Euskal Herritik,
Martin Argentinarat eta Denis Bertrand Txilerat.
Jelki François eta Catherine Mendiague, Mtairn eta Denis Bertrand beren
haurrak, Maiana eta Erramun beren lagünak, eta gizon eta emazte zonbait.
François Mendiague
23 - Malür* hanitx üngürüan zoritxar, zorigaizto
gosea eta kolera* gangeri(a)
Zeri bürüz ari gira
ez dügü hon egoera.
Maiana
24 - Audela* heben enpresak gaineala, gainera
oro dira zerratzeko* hesteko
Hori prefosta* oihala bistan dena, jakina
heben beita erosteko.
Erramun
25 - Laborantxan ere dira
egiazko bide gaixtoan
Gaztainatzeak* eritürik gaztain ondoak
aihenak ostoerdoilan.
Catherine Mendiague-Larregain
26 - Eta bestalde guretzat
gogor izan da bizia
Lau haur hilik orotara
nigarretan düt begia.
Martin Mendiague
27 - Gazteentako geroa
nik uste Ameriketan
Han aberasten dirade
Gisala* urte batetan. omen
28 - Heben gaüzak ikusirik
hartü düt deliberoa* erabakia
Argentinarat abiatzea
jarraikiz besten ildoa.
Denis Bertrand Mendiague
29 - Enetako ber haütüa
bena ez da ber günea
Txilerako itsasontzia
hartzen dit ama maitea.
Catherine Mendiague-Larregain
30 - Beste pena bat handia
haurren hürrün joaitea
Bihotza düt ürratürik
ama hanitxen zortea !
Oro badoatza.
Kanta I
Bihozminez
Goiz batez abiatü zidee*, etxetik kanpora ziraie, zarete
Argazkian den bezala, jarri da denbora
Amaren esküetan gaur , haurraren atorra
Aitaren bihotzean, dolore gogorra.
Zer egiten ahal dügü, irus* ikusteko uros, zoriontsu
Amodioa baizik ez, züer eskentzeko
Mündü zabal hortan züen berriz lagüntzeko
Bagünü eskü (e)ta begi ere hedatzeko.
Etxen ikasi arloa, jadanik badoa
Har ezazüe semeak, funtsezko ildoa
Bihotzean begiratüz*, eüskaldün erroa atxikiz, eutsiz
Eta haurrer irakats otoi, hebenko giroa.
Arrapika :
Gogoan baratzen, ororen nigarra gelditzen, egoten
Eta ezin gorde*, algarren beharra ezkuta
Behin egizüe, honarat ber indarra
Ikusteko berriz, eüskaldün ibarra.
Hitzak eta ahairea : Jean Bordaxar
3. jelkaldia
José Mendiague bere erakasleekin, Michel Ellissanburu eta Gratien
Zalduby. kürütxatzen ere dütü Jan Batista Oxalde eta Xemartin Harriague.
Jelki Michel Ellissanburu, Gratien Zaldubi erakasleak, Jan Batista
Otxalde bertsularia, Xemartin Harriague, José Mendiague
eta gazte zonbait.
Gratien Zalduby
31 - "Frereta"* eskolan zira fraideen
aspaldian bürüzagia
Egün egiazki zurekin
han hor sartzen da fedea.
Michel Ellissanburu
32 - Badakit gazte badela
Jinkoa ere galdürik
Eta abiatzen direla
lagünak heben ützirik.
Jan Batista Otxalde
33 - Biek düzüe Jinkoa
beti aitzina ezarten
Ahal lirate artetarik
koblak* gazteer irakasten. bertsoak
Gratien Zalduby
34 - Heben ikusi berri düt
kantari eta bertsulari
Hortxe bi gazte horietan
badira bi xarmagarri.
Jan Batista Otxalde
35 - Agian hasiko dira
koblakan bertan gurekin
Bi godalet* edan eta baso, edalontzi
beren gazte lagünekin.
José Mendiague
36 - Züer esker hanitxetan
kantatzen dügü jeietan
Gurekin ez da galdüko
eüskal kültüra batetan.
Xemartin Harriague
37 - Gaur dira Zelaiko bestak
famatürik handienak
Goatzan harat bertan* denak berehala, fite,
ikus bertsu balentriak ! laster
38 - Bidea egin dezagün
denek ezagützen dügü
Apezak guri fidatü
ez gira arras bürüngürü !* burtzoro,
zentzugabe
Denak erretira.
4. jelkaldia
1865ean, José Mendiague Ur uguairat joaiten, han bizitze
gogor ra ikusten dü.
Jelki José Mendiague, Martin bere anaia, honen lagün bat,
Maria, eta beste jente zonbait.
José Mendiague
39 - Orai badik urte zonbait
honarat heltürik hizala
Plazer diat hire ikustez
egin diat hik bezala !
40 - Zer da hebenko bizia
han zernahi entzüten da
Egün jakinen düt beraz
zer den gazteen segida.
Martin Mendiague
41 - Ikusten dük ez nizala
orano aberastürik
Heben lanak gogor dira
orenak ez kontatürik.
Maria
42 - Eüskaldünak oro gira
hargin edo eznekari
Ala bardin maiastürü
gogoa dügü ezari.
43 - Emazteak üsü aldiz
latsari eta neskato
Lisazale, zerbütxari
josle aberatsentako.
José Mendiague
44 - Laneko ez düt düdarik
hortxe nüzü zerbütxüko
Züen artean izateak
bihotza dereit* berotüko. deit, deraut, dit
Martin Mendiague
45 - Kantüko* ostatü hortara ondoko, alboko
joan gitean orai denak
Algar kontatzeko arren* beraz
hanko, hebenko berriak.
Kanta II
Joan girenak
Joan girenak, abiatü gira, ützirik Eüskal Herria
Egon da beti, Eüskal Herria, guretzat xarmagarria
Eskualdeetan, xarmagarria, ütürri zoin berezia
Paregabea, zoin berezia, ametsen bazkazalea.
Joan girenak, izan girade, izarren kontazaleak
Hanitx günetan, kontazaleak, bideen zabalzaleak
Haütü gabeak, zabalzaleak, mündüan ikerzaleak
Bigabostetan, ikerzaleak, nigarren gordazaleak.
Joan girenak, gure herrian, zer ote horkoen soa* ? behakoa,
Amerikano, horkoen soa, edo zü Parisekoa ! begirada
Gü kanpokoa, Parisekoa, zeren ez Afrikakoa ?
Lagün goxoa, Afrikakoa, badügü egitekoa !
Joan girenak, deitürik omen, arrotzak, gosejaleak
Fede gabeak, gosejaleak, leküko lan harzaleak
Geroztik gira, lan harzaleak, orotan ezagütüak
Besten artean, ezagütüak, leküak irabaziak.
Hitzak eta ahairea: Jean Bordaxar
5. jelkaldia
1866an, Urüguaiko bühürriak kanpotik jiten direnen trüfatzen.
Xantxola
46 - Orai honarat heltzen dira
herrietarik joaile horik
Zer ote eginen diñe ?
segürik zerbait okerrik.
Tzintzarri
47 - Lagüntüko ditiñagü
beren artean nahasten
Gosetzen balin badira
hasiko dütün ebasten.
Teka
48 - Hebenko lürrak hartürik
kabalez hau kar gatürik
Sekülan aski ez diñe
handitarzünak hantürik.
Faizutsü
49 - Han hor politikan ere
kanpokoak hasten dira
Bena zer baratüko da
herrian gü nausi gira.
Xapata
50 - Gü orotan etxen gütün
Ameriketan erregiña
Sosaren ütürri alde
eta debalde seküla.
Karruin
51 - Aski egünko erranik
egon gitean ezkapa* eskapuan
Horien artean ez beita
hobetüren gure sapa.
6. jelkaldia
1870 urtean, Guerra Triple Alianza ürrentzen, Paraguaiko
lehendakaria Solano Lopez hilik, irabazle Br esil, Argentina eta Urüguai. Juan
Idiarte Bordak gerla aipatzen dü Urüguai eskualdean güdükan ari delarik.
Jelki Juan Idiar te Borda, Francisco Caraballo eta güdariak.
Juan Idiarte Borda
52 - Francisco Solano Lopez
gerokoz da matatürik* zapaldua
Orai bakea dateke
gobernü bat bertan* txütik ! berehala, fite, laster
53 - Ehünka hilak badira
nausi oso horren gatik
Lürrak dener zabaltürik
popülüa gosetürik.
Francisco Caraballo
54 - Heben ere entzün dügü
badirela hüilantzen* ari hurbiltzen
Irailtzale talde zonbait
denentako lotsagarri.
Jelki türken aldedik, Timoteo Aparicio, Benitez Innocent
eta beren lagünak.
Timoteo Aparicio
55 - Lehendakari hirokinak* ustelak
behar dira tirokatü
Ifernüan horientako
lekü eder bat zabaltü.
Benitez Innocent
56 - Lorenzo Battle dügüno
kargürik handienean
Ez date bakerik heben
bizizalean artean.
Güdüka. Kanpotik jiten da Lorenzo Battle,
Urüguaiko lehendakaria.
Lorenzo Battle
57 - Orai aski gerla bada
bakea düt gaur txerkatzen* bilatzen
Esküak eman detzagün
kargüak dütüt zabaltzen.
7. jelkaldia
1875ean, Argentinarat joaiten da José Mendiague, hor agertzen da ere
Martin horren anaia jinik ikustera, aipatzen düe zer pasatzen den 1880 arte.
Jelki José Mendiague, Martin Mendiague, Alberto eta Clara,
horko bi bizizale.
José Mendiague
58 - Ikusten dük(a) anaia
Urüguain zen bizia
Nik uste hobe dügüla
heben zerbait egitea.
59 - Atzaman düt heltü eta
lan bat fabrika batetan
Eta ez baniz gustatzen
date* besterik zerbaitetan ! izanen da, izango da
Martin Mendiague
60 - Lanaz beste ikusten diat
heben ere gerla dela
Eta txipiaren ere
ürkatzen ari direla.
Alberto
61 - Orai berrixko armada
hasi da Indianoer
Armaz hartzen beren lürrak
emaiteko hebenkoer.
Clara
62 - Patagonia (e)ta Chaco
armadaren itzalpetan
Gaixo popülü xaharrak
laster horik azken hatsetan !
José Mendiague
63 - Bazter güzietan bada
handiaren alkar goa
Popülü txipi düen ber
zapatzeko ber gogoa.
Joaiten dira honen aldetik.
1879an, jelki türken aldedik, Julio Argentino Roca bere
soldadoekin, eta honen aldetik Patagoniako "Mapuche" Indianoak.
Julio Argentino Roca
64 - Egün heziren* zütüegü bezatuko, menperatuko
ontsa armatürik gira
Züen lürrak hartü eta
Argentinan aberria !
Indianoa
65 - Gure arbasoak ziren
nausi* hebenko lürretan agintari, jabe
Egün gira bühürtüko
odol dügüno zainetan.
Güdüka : Indiano hilik, besteak baztertürik dira abrekeria
azkar batekin.
Julio Argentino Roca
66 - Gizon eta emazteak
dütügü han bereziko
Ez düe haurrik eginen
arraza da negatüko !* nekatuko
67 - Desertü hau guretako
badügü zer egiteko
Ene lehendakarigoa
popülüak dü honartüko.
Denak elkitzen dira.
8. jelkaldia
José Mendiague, 1880 urtea arte, Puerto Ruiz herrian egoiten da, gero
joaiten berriz Urüguai aldealat. San José de Mayo herrian kokatzen da.
Jelki José Mendiague, Margarita Gandolla bere emaztegeia, Martin
Mendiague, Rémigio Galdos eta lagün zonbait.
José Mendiague
68 - Puerto Ruiz herrian dütüt
iragan bost urte beraz
Orai San Josen dateke* izanen da, izango da
geroa zernahi gisaz !
Martin Mendiague
69 - Heben kanbiatü dük dena
Lorenzo Latorre horrek
Ezari dik bahidüra
laster ahal* kanpo dükek. agian
Margarita Gandolla
70 - Merak oro kanporatü
lan gabekoak zapatü
Honen gatik etxautesak* karrikatik urrun
dira herrialat heltü. daudenak
Rémigio Galdos
71 - Blancos eta Colorados* gorriak
beti dirade güdükan
Armada hau handiekin
beti txipier mendekan.* mendekuz
José Mendiague
72 - Orai banoazü bertan* berehala, fite, laster
kantore baten hontzera* moldatzera
Eüskaldünen ohidüren
gureganik hedatzera.
Kanta III
Montevideoko manera
Montevideoko manera
Orai noha kondatzera,
Egia hainitz erraitera,
Gobernuari kontrario hainitz baitzaio atera,
Bota beharrez kanpora,
Berak sartzeko barnera,
Hau da oraiko afera.* arazoa, gaia, kontüa
Orai gerlan dira ari,
Anaiak tiroka elgarri.
Ez deia dolu-e(g)ingarri?
Akabatu-eta, eginen dute gizon handi hoiek irri,
Emanez jende pobriari,
Sakrifikatu denari
Ospitalia jauregi.
Kontent zirenak hastetik,
Urrikituiak ondotik:
Zenbait badaude engoitik,
Batzuk zangoak, bertzek besoak, gorputzetik galdurik.
Bertze hainitz berriz trixterik,
Ez izanez sokorririk,
Partitu dira mundutik.
Montevideo-rat jin bedi,
Nahi duenak ikusi
Gerlak zer daukun ekarri :
Barnian bezala, malur e(g)iten du, kanpainan dagon jendeari,
Partikulazki pobriari,
Zaldi, behi eta ardi,
Denez geldi dadin garbi.
Xuriak eta gorriak,
Elgarri emanik eskuiak,
Zabal zaitzuie begiak !
Makurrak*, nekez, zuzentzen ditu, gerlako irabaziak. okerrak
Utzirik harma guziak,
Egin zaitzuie bakiak!
Hori behar du Herriak.
Hitzak: José Mendiague
Ahair ea: Herrikoa
1, 13, 17, 18, 19 gerren bersetak kantorean hartürik.
9. jelkaldia
1881 urtean, martxoaren 29a, San José de Mayo Hiriko katedralean
ezkontzen da José Mendiague, Magrarita Gandollarekin.
Jelki José Mendiague, Margarita Gandolla, Margaritan etxekoak,
Apeza, Martin Mendiague eta lagün saldo bat.
Margarita Gandollaren aita
73 - Botzik* niz ikustez egün bozik, pozik
bi gazte algarrekilan
Gaineala agüdo* bat trebe
bihar date* familian. izanen da, izango da
Margarita Gandollaren ama
74 - Gisa batez horier esker
espos dira bi kültüra
Italia Eüskal Herri(a)
egiazko aberastüra.
Martin Mendiague
75 - Egünko egünaldea
beharko dügü harrotü
Eüskaldünen ezpiritüa
heben direner agertü.
José Mendiague
76 - Aspaldian zuretako
ene bihotza airean
Galtatzen dereizüt otoi
ezkontzea enekilan.
Margarita Gandolla
77 - Isilik nintzan haidürü
hire galtoak bozten nik
Berri honez amodioan
Katedral hontan jüntatürik !
Apezküpüa
78 - Egün biltzen gira oro
züen heben ezkontzeko
Jinkoaren izenean
kargüa düt honartzeko.
79 - Margarita Gandolla, hartü nahi düzüa esposetako,
José Mendiague, hortxe dena ?
Margarita Gandolla
80 - Bai.
Apezküpüa
81 - Eta zük José Mendiague, hartü nahi düzüa esposatako,
Margarita Gandolla, hortxe dena ?
José Mendiague
82 - Bai.
Apezküpüa
83 - Benedikatzen zütüet espos goxoak,
Aitaren, semearen, eta Espiritü Saintüaren izenean
Amen.
Meza ürrentürik, hanko kantore bat “Candombe para José” eskentzen dü
saldo batek, Margaritan etxekoek jinarazirik.
Kanta IV
Candombe para José
En un pueblo olvidado, no sé por qué
y su danza de moreno, lo hace mover
en el pueblo lo llamaban Negro José,
Amigo Negro José.
Con mucho amor candombea el Negro José
tiene el color de la noche sobre la piel
es muy feliz candombeando, dichoso él
Amigo Negro José.
Perdoname si te digo, Negro José
que eres diablo, pero amigo, Negro José,
tu futuro va conmigo, Negro José,
yo te digo porque sé.
Con mucho amor las miradas cuando al bailar
y el tamboril de sus ojos parece hablar
y su camisa endiablada quiere saltar .
Amigo, Negro José.
No tienes ninguna pena, al parecer
pero las penas te sobran Negro José.
Que en el baile tú las dejas, lo sé muy bien
Amigo, Negro José.
Perdoname si te digo, Negro José
que eres diablo, pero amigo, Negro José,
tu futuro va conmigo, Negro José,
yo te digo porque sé.
Amigo, Negro José.
Letra y musica : Roberto Ternán
10. jelkaldia
José Mendiague eta bere emazteak ostatü bat hartzen düe, eta
familiatzen dira, bi haur galtzen dütüe, Maria eta Francisco, biga
baratzen dira, Martin eta Julia "Maruja" deitzen züena.
Jelki José Mendiague, Margarita eta hor ziren buraso eta haur saldo bat.
José Mendiague
84 - Ene emazte maitea
badizügü algarrekin
Eginik gaüza ederrik
denak bihotz honarekin.
Margarita
85 - Egia da ostatü honek
gütü gosetik hürrüntürik
Bena bestalde girade
zorigaitzak higatürik.
86 - Egün oroz (di)tit gogoan
Maria eta Francisco
Hain txipi joanik zelüalat
hori da züzengabeko !
José Mendiague
87 - Otoi ez egin nigarrik
bizia doazü aitzina
Eta gurekin hor dira
Martin bai eta Maruja.
Haur rak eta burasoak kantan.
88 - Penatürik heben gira
gure herriak ützirik
Eta baratü* direnak gelditu, egon
gure lotüra galdürik.
89 - Esperantxaren izarra
haur güzien bihotzean
Argitzen dizü nasaiki
bakoitxaren begietan.
90 - Haurren botzen entzütea
gure aberastarzüna
Hürrün-minaren tapailü
handitzen dü batarzüna.
91 - Esperantxaren izarra
gogoan dügü baliatzen
Eta alde orotarat
Nahi direner hedatzen.
11. jelkaldia
1887 urtean, José Mendiague, Remigio Galdos eta Martin
Mendiaguek sortzen düe alkarte bat, hau da "Euskaldunak bat",
eta tabako enpresa bat zabaltzen ere Remigio Galdosekin.
Jelki José Mendiague, Remigio Galdos, Mar tin Mendiague
eta beste lagün zonbait.
José Mendiague
92 - Eüskaldün hanitx bagira
honat jinik lanealat
Zer egiten ahal dügü
horien biltzeko algarretarat.
Martin Mendiague
93 - Nik uste behar den orai
gela eder bat hasteko
Eta hedatü berria
denak dira hüilantüko.* hurbilduko
94 - Bertsu, kantore, pelota
José hortan dük ganoa* dohaina
Harrozale hizateke
berotzen beitük giroa.
Rémigio Galdos
95 - Beste xede handi baten
hiri ere aipatzeko
Bihar Josérekin diat
enpresa* bat zabaltüko. lantegi, entrepresa
Martin Mendiague
96 - Alkarte bat egin dezagün
gaüza horien bürützeko
"Euskaldunak bat" dateke
izen hona horrentako.
José Mendiague
97 - Akort* niz lagün goxoak ados
züekin lan egiteko
Enpresa eta alkarte
horietan parte hartzeko.
Kanta V
Kantuz
Kantuz sortu naiz eta kantuz nahi bizi,
Kantuz igortzen* ditut, nik penak ihesi, bidaltzen
Kantuz izan dudanean zerbeit irabazi,
Kantuz gostura ditut guziak iretsi,* irentsi
Kantuz, ni bezalakoak, hiltzea du merezi.
Kantuz pasatu ditut gau eta egunak
Kantuz izan dirade ardura* ene lanak, maiz, usu
Kantuz biltzen nintuen aldeko lagunak,
Kantuz eman daitate obra gabe famak,
Kantuz hartuko ahal nau, gure Jeinko-Jaunak.
Kantuz eman izan tut*, zenbeiten berriak, ditut
Kantuz gustatu izan zait erraitea egiak,
Kantuz eman baditut ainitzi afruntuiak,* irainak
Kantuz barka ditzaten ene bekatuiak,
Kantuz egiten ditut nik penitentziak.
Kantuz eginez geroz, mundura sortzia,
Kantuz e(g)in beharko dut ene ustez hiltzia,
Kantuz emaiten badaut Jeinkoak grazia,
Kantuz idokiko daut San Pedrok atia,* atea, borta
Kantuz egin dezadan, zeruan sartzia.
Kantuz ehortz nezaten, hiltzen naizenian,
Kantuz ene lagunek harturik airian,
Kantuz ariko dira ni lurrean sartzian,
Kantu frango utziko diotet munduian,
Kantu egin dezaten nitaz oroitzian.
Hitzak : José Mendiague
Müsika : G . Ler chundi, Belokeko beneditarra
12. jelkaldia
Maneko plaza berrian pelota partida famatüa izanen da,
Luis Sorhuet eta Belissario Lerrena, Pedro Arretche eta José
Mendiagueren kuntre.
Jelki Luis Sorhuet, Belissario Lerrena, Pedro Arretche
eta José Mendiague.
José Mendiague
98 - Egün plaza eder hontan
jente hanitx da jüntatü
Beharko dügü hon izan
bestela leküa hüstü.
Pedro Arretche
99 - Hirekilan ez nük lotsa* beldur
beste bi horientako
Ontsa hasirik girade
bidean irabazteko !
Luis Sorhuet
100 - Hartza eho* beno lehen hil, egin
biek larrüa saldürik
Azken püntüa hel arte
kasü ez dügü galdürik.
Belissario Lerrena
101 - Ene gain dük azken hüts hau
hortan lau püntürengatik
Galtzen diagü partida
biba egün irabazleak!
Pedro Arretche
102 - Jentea botzik* dügüla bozik, pozik
ikusten diat plaza hontan
Agian hontüren* deikük molduko
kobla zonbait hor segidan.
José Mendiague
103 - Ospetsüki nahi nüke
dener kantarazi gora
Gure aheri* ederra abesti, kantu
hau Gernikako arbola.
Denak elkitzen dira kantatzez Gernikako arbola, sonüak
lagüntürik (hau denek kantatü züen egün hartan, eta prentsan
agertü zen).
Gernikako arbola
da bedeinkatua,
Euskaldunen artean
guztiz maitatua
eman ta zabal zazu
munduan frutua
adoratzen zaitugu,
arbola santua.
13. jelkaldia
1894an, Juan Idiarte Borda Uruguaiko lehendakari.
Jelki Juan Idiarte Borda, Julio Herrera Obes aitzineko lehendakaria,
orai aholkari, eta Battle y Ordoñez horren alderdiko lehendakaria.
Julio Herrera Obes
104 - Hogeita bi egün beraz
igaranik* bozkatzeko iraganik
Gerokoz zira hartürik
Lehendakari denentako.
Juan Idiarte Borda
105 - Orai gobernü bat azkar* indartsu
behar düt ezari plantan
Eta bakearen gisan
popülüa gurekilan.
106 - Montevideoko portü,
herrien arteko bide,
Eskola haur güzientzat,
denak oro ene xede.
Julio Herrera Obes
107 - Ene bermea badükek
gaüza horien egiteko
Eta behar bada haboro
lanez hire lagüntzeko.
Battle y Ordoñez
108 - Ni alderdiko nausia
orai berri* haütatürik berriki
Indar eginen düt ere
adiskideek bermatürik.
Juan Idiarte Borda
109 - Eüskaldün seme nizala
erakutsiko düt dener
Altxatzeko gizarte bat
gustatüren dena oroer .
Kanta VI
Euskaldun baten kontseilua
Montevideoko presidentari
Karga handien azpian* jarria zirade, pean
Izan duzun kar gua gora izanik ere;
Lurrian dena ezin altxa laguntzarik gabe,
E(g)in ahala egizu herriaren alde,
Zure obra ederren, denak beha gaude.
Zure baitan daukagu gure esperantza,
Laguntzalerik gabe ez gitazke altxa,
Beharretan girela badakizu ontsa.
Jendeak hartuz geroz zutan konfiantza,
Zuk ere ez dukezu laguntzalia falta.
Nahi gabe ezartzen zaituzte ohoretan,
Euskal Herrietako moda ederretan,
Erakuts diezozute, obra guzietan,
Ez zirela bakarrik "vasco" arropetan*, jantzietan
Euskaldunen odola duzula zainetan!
Euskaldunen sinestia, hau da zuretako,
Makurrak dituzula ontsa arranjatuko ;* antolatuko
Uste dugu ez girela hortan tronpatuko,* nahasiko,
Denbora jinen denian obren ikusteko, enganatuko
Oihu eginen dugu: "Emak-hor , Juazinto!".
Gizonek egin obrak ez ditazke gorda,
Guziek bistan dugu Artigas-en obra,
Konfidantzan emana, zure eskuian hor da:
Hori, behar bezala ditaken kontserba*, atxiki, begiratu
Entsegu bat egizu, Idiarte Borda !
Hitzak : José Mendiague
Ahairea: Sophie Larrandaburu
9, 10, 16, 17, 18 gerren bersetak kantorean hartürik.
14. jelkaldia
1897ko martxoan, güdükan Blancos eta Colorados, Aparicio Saravia
alde batetik eta gobernüko güdariak bestetikA. gorrilaren 25an, Avelino
Arredondok ehaiten dü Juan Idiarte Borda Lehendakaria Montevideoko
katedralatik elkitzean.
Jelki Aparicio Saravia eta bere güdariak türken bortatik.
Aparicio Saravia
110 - Gure Lehendakari hau ez
bere aldekoen baizik
Saihets üzten dütü besteak
gosez ahoak zabalik.
111 - Behar dügü borrokatü
Idiarte Borda kanporatü
Beste gizarte bat orai
hobeago adelatü.
Muñiz
112 - Idiarte Bordaren ganik
kargüa düt lehertzea* zapaltzea, zapatzea
Oldarzale, bühürrien
armez gaur igaraitea.
Güdüka, bi aldetan hil, Blancos taldea ützül beren aldetik,
eta Colorados taldea kiristien bortatik.
Sartzen dira erditik Juan Idiarte Borda eta bere lagünak.
Juan Idiarte Borda
113 - Katedral handi hontan
entzünik meza ederra
Orai behar dügü denek
bidea hartü behera.
Avelino Arredondo
114 - Ni beti bazter ützirik
alderdikoek trüfatürik* isekaturik, adarra jorik
Egitate honez orai
nizate mendekatürik.
Tiro bat entzüten da.
Juan Idiarte Borda
115 - Adio* ene Herria agur
kargüa, (e) ta familia,
Zelüalat joan behar
hilik niz denaz etsia.
Hilik erortzen da Juan Idiarte Borda, bere alderdiko kide batek
ehorik (Avelino Arredondo), lagünek eramaiten düe ixilik.
15. jelkaldia
1897-ko abentüaren13an, hiltzen da Jan Batista Otxalde
bertsularia, Harguindeguy apezak ez dü korpitza Bidarraiko elizan
sartzea üzten eta ehortzirik da mezarik gabe.
Jelki Harguindeguy apeza, Antxordoki mera, serora bat,
Otxalderen aüzoa eta lagün zonbait.
Otxalderen aüzoa
116 - Egün Herrian badügü
gizon handi bat zentürik
Hau da Otxalde poeta
mündüan ezagütürik.
117 - Züer bürüz hortarakoz
horra nintzan hitzartzeko
ehortzeta* nola dügün ehorzketa
algarrekin plantatüko.
Antxordoki mera
118 - Ameriketan ützirik
familia bat osorik
Honat jin zaikü auherrik* alferrik
ez dü merexi ohorerik.
Serora
119 - Izen horren entzüteak
biloa* deit eraikitzen ilea
Okerkeria baizik ez dü
bere üngürüan hedatzen.
Harguindeguy apeza
120 - Mezarik gabe dateke* izanen da, izango da
gaur honen omenaldia
Debekatzen deiot arren
eliza hontan sartzea.
Otxalderen aüzoa
121 - Jinko Jaunaren etxea
ez da denen aterbea ?
Sinestea hola ikustez
sortzen zait düda handia !
Oro joan.
Jelki aingürüak, eta kanta.
122 - Jinko honaren legea
ez da gizonen elea
Behin denak ohitüren
galdürik dela fedea.
123 - Amodio hatsarekin
heltzen gira eskentzera
Guri behatzen direner
zelükoen izaera.
Jelki José Mendiague eta bere emaztea.
Margarita
124 - Entzün düzüa berria
Otxalde bertsularia
Hil dela Eüskal Herrian
zer gizon maitagarria.
José Mendiague
125 - Lantüren düt kantorea
bai eta omenaldia
Ameriketan hau beitzen
egiazki preziatüa.
Kanta VII
Jean Bautista Otxalderi
Otxalderi hasten naiz bi bertsu kantatzen ;
Esperantzan nauela zerutik aditzen.* entzuten
Nahiz gure aldetik apartatua* den, bereizia,
Obra ederra frango utzi dauku hemen,
Haren izena aise* ahantz ez dadien! urrundua
Euskal Herrian alde egin du indarra,
Ikusiz bazutela zerbaiten beharra;
Omore onarekin sortu zen mundura,
Beti ibili izan da batetik bertzera,
Gazte eta zaharren alegeratzera.
Bertsulari ederra Otxalde edo Borda,
Hoberik izan denez bada mila duda :
Munduan pasaturik hainitz negu eta uda,
Adinaren konforme* mundutikan joan da; arabera
Sortzian ekarri zorra hola pagatzen* da. ordaintzen
Sekulan gal ez dadin Euskaldunen fama,
Segitu behar dugu harek hasi lana.
Errespeta dezagun jaun haren izena,
Hoi da gure ganik merezi duena,
Estimagarri baita halako gizona.
Hau da nik Otxalderi eman dudan meza ;
Bakotxak bere partez hoinbertze egin beza !
Inkomodatu* gabe elizan apeza, destorbatu,
Zoin gure etxetarik eginez otoitza. molestatu
Jainkoak bertsulariak zeruan har bitza !
Hitzak : José Mendiague
Müsika : Jean-Louis Aramburu
1, 3, 4, 7, 8 gerren bersetak kantorean hartürik.
16. jelkaldia
Otxalde hilik, Bidarraiko hurbenedikatüetako igelak agertzen dira,
trüfatzen dütüe joanik diren Eüskaldünak.
Jelki Bidegarazi, Luhosopiper, Eletarrapata, Zinkurin,
Zakütto eta Sardemihi.
Bidegarazi
126 - Joan diren Eüskaldün horik
ezdeüs elibat* dirade batzu(k)
Ürgülüz oro beterik
gü denak ados girade.
Luhosopiper
127 - Musak* hütsik jiten zaizkü boltsak
zonbait berriz herriala
Erraitez Ameriketan
Hontarzünak* dütüela. ondasunak
Eletarrapata
128 - Bai eta koblakan ere
nausitzen ari direla
Handixko da balentria
ikusi eta nibela*. maila
Zinkurin
129 - Beste zonbaitek etxeak
heben dütüe erosten
Lürrak eta kabaleak
behardünanter elkitzen.
Zakütto
130 - Behar badügü etxeki
gure herria bizirik
Horiekilan harremanak
hobe dira bekantürik.
Sardemihi
131 - Ütz ditzagün kandela horik
beren artean bizitzera
Eta goatzan algarrekin
apezaren behatzera*. entzutera, aditzera
17. jelkaldia
1900an Buenos Aireseko Euskal Etxea eraikitzen düe, Martin
Errecaborde, Juan Sébastien Jaka, Jean-Pierre Passicot, Aita
François Lapitz, Pierre Goyhenexpe eta horien lagünek, eta gero
zaharretxea, ikastegia, eliza eta beste.
Jelki Martin Errecaborde, Aita François Lapitz, Juan Sébastien
Jaka, Jean-Pierre Passicot, Pierre Goyhenexpe eta horien lagünak.
Jean-Pierre Passicot
132 - Eüskaldünen bakidea* elkartea, erkidegoa
egün oso handitürik
Behar dügü zerbait egin
hortan gira adostürik.
Martin Errecaborde
133 - Ene lürretan badüket
aski lekü denentako
Algarrekin dügün altxa
Eüskal Etxe bat hortako.
134 - Sos zama handi baten ere
orai prest nük ezarteko
Trinket eta gela baten
berririk eraikitzeko.
Juan Sébastien Jaca
135 - Zure borontate honak
egiazki gütü hunkitzen
Hola hegatz* bat dükegü teilatu
oraidanik behardünen.
Aita François Lapitz
136 - Ahal günüke ber gisan
eliza bat esküratzen
Ikastegi, Zahar Etxe
denak algarri kokatzen.
137 - Gogoan düt meza eüskaraz
sinesdüner eskentzea
Jinkoaren mezülari
ororentzat izatea.
Pierre Goyhenexpe
138 - Zazpi probintzietarik
heltzen dirade jenteak
Heben badükegü hola
non algar jünta ideiak.
Jean-Pierre Passicot
139 - Izentatü berri beniz
alkarteko nausi berri
Nahi nüke jinarazi
bizpahiru bertsulari.
Martin Errecaborde
140 - Gaüza horien ospatzeko
beharko dük bildü hona.
Koblakari famatüa
hau da Mendiague jauna.
Denak erretira.
18. jelkaldia
1900an, goresmenak Euskal Herritik joanik izan diren poeter,
Iparraguirre, Otxalde eta Otaño.
Jelki José Mendiague, Margarita bere emaztea, Martin Mendiague
eta Rémigio Galdos.
José Mendiague
141 - Deitürik niz harat honat
kantore kobla hontzeko* moldatzeko
Plazerez beti noazü
üsantxaren ez galtzeko.
142 - Bena beti gogoan dütüt
gurekilan egon diren
Iparraguirre, Otaño
poeta handiak ziren!
Margarita
143 - Otxalderen hiltzeak ere
denak gütü minberatü
Audela* hau deiküe han gaineala, gainera
mezarik gabe lürpetü!
Martin Mendiague
144 - Ez üken gaur bihozminik
zü zira ezagütürik
Urüguain et(a) Argentinan
orai denek galtatürik.* eskaturik
Martin Mendiague
145 - Zure idazlanak ere
oro dira hedatürik
Baionan, Kalifornian
arrakastaz honartürik.
Rémigio Galdos
146 - Zure bizia eder da
kausitü düzü denetan
Lanean eta kültüran
hor zira aitzindarietan.
Margarita
147 - Badakit ene gizona
gaur zure idatz mündüan
Ahaireak eta hitzak
dirate osto gainean.
Kanta VIII
Euskaldun ber tsulariak
Lehengo bertsulari zaharren izenak,
Ez ditu ahantzi behar Euskalduna denak:
Heiek egin dituzte beti obra onak,
Zerbait ikas dezake hetarik gizonak ;
Estimagarri dira halako presunak;
Ontsa mereziturik badituzte famak.
Bertsulari onak ziren Katso eta Etxahun,
Halakorikan orai ote dugu nehun ?
Heiek egin dutena, guk egin dezagun:
Debrua utzi eta Jainkoa har lagun.
Bi pelegrino ziren, ohora ditzagun !
Agian Jainko Jaunak berekin (di)tu egun!
Jan Bautista Otxalde eta Elizanburu,
Heien obrak oraino gogoan ditugu:
Erakutsi daukate nola errespetatu,
Ez ginukela behar nehor ofentsatu;
Jaun heien konseiluak behar (di)tugu hartu,
Ez dakienak beti ikastea on baitu.
Putxuna, Bordaxuri, huna bi Hazpandar ,
Isturitzen Karrankak e(g)iten zuen indar .
Oi, zer bertsularia, Kanbon Lohiotxar !
Ezin bentzutu dute egundaino elgar.
Bat bertzia baino hobe, norbait izan behar .
Guzientzat nagusi izan da Xenpelar .
Bertze bertsulari hainitz izan da munduian,
Ontsa estimaturik gizonen artian,
Kantatu izan dutena, omore onian,
Jendez inguratuak, trankil bihotzian.
Guk desira dezagun, hetaz oroitzian,
Jainkoak atxik ditzan bere sahetsian.
Hitzak: José Mendiague
Ahairea: Sophie Larrandaburu
1, 2, 6, 7, 8 gerren bersetak kantorean hartürik.
19. jelkaldia
1912ko agorrilaren 15ean, Montevideo-ko"Euskal-Erria" alkarteko
lehendakaria, Nikolas Inziar te, ospatürik da bere etxean
Mendiagueren bertsuekin.
Jelki Nikolas Inziarte, José Mendiague, Beltran Bidegaray,
bi kantari eta jente saldo bat.
Nikolas Inziarte
148 - Agurtzen zütüet oro
jinik saldoan* gütara talde handian, ostean
Euskal Herriaren hatsa
heltü da besta* hontara. festa
Nikolas Inziarten emaztea
149 - Hebenko jei güzietan
üdüri zait han girela
Eüskal Herriko giroa
gurekilan beti dela.
José Mendiague
150 - Musde Intziart orai zaitugu guziek felizitatzen*, zoriontzen
Ikus dezazun gure desira zuretzat nolakoa den;
Berrogeita hameka urte egun dituzu konplitzen*, betetzen
Hemendik harat bertze hainbertze agian dituzu eginen!
Beltran Bidegaray
151 - Montevideo-ko "Euskal-Erria"-n zu zaitugu gidaria,
Segur ez baita zure eskuan kargua gaizki ezarria:
Kontseilu onak emaiten (di) tuzu, ongi erakutsiz bidea,
Unionean* bizi dadien gure arraza noblea. batasunean, baturik
Kantariek
152 - Euskal Herriko kostuma* ederrak zuri ez zaizkizu ahanutzi usaia,
Etsenplu ona eman daukuzu, denek dezagun ikasi,
Zenbaitek aise e(g)iten ginuen oihu kantu eta jauzi,
Holakorikan ez baiginuenA meriketan ikusi.
153 - Zure etxean aditu dugu tanboril eta xirula
Zahar batzuek uste ginuen arras gaztetu ginela,
Hirur-hogoita-zortzi urteko bat, beroturik odola,
Ezin egonez dantzan hasi zen, mutil gazte bat bezala.
1, 2, 6, 7 gerren bersetak kantorean hartürik.
Fandango batekin ürrentzen da jeia.
20. jelkaldia
1912an, agertzen dira Urüguaiko emazte mihiokerrak, Eüskaldün
letxeroen eta ostaleren jorratzeko, kültüra gabe direlakoz
eta hur ezarten ezneari.
Jelki oro Türken aldetik.
Kükümarro
154 - Bazter orotarik heltü dira
eüskaldün gosegorriak
Gure lanaren hartzeko
egiazko asegarriak.
Nahaspuila
155 - Ezne saltzale direnak
bertan oro aberastürik
Eznean hur ezar eta
erostünak koditürik.* izorraturik
Karrakots
156 - Ostaler nausi zonbaitek
eskentzen mehe mehea
Etxenko ardo gorria
hurarekin nahasia.
Kasamierda
157 - Kültürarik gabe dira
espainolik ez emaiten
Beren artean bizi dira
bestekilan ez mintzatzen.
Kaskopela
158 - Holako jente arraza
behar lizate atetü* metatu
Itsasontzietan ezari
eta hebentik baztertü.
Küskühüts
159 - Aski denbora galdürik
goatzan horien zirikatzera
Oldartzen balinbadira
presontegian ezartera.
Denak erretira.
21. jelkaldia
1914an, artzainak Ursuia mendian Hazparnen, aipatzen düe Mendiague
bertsularia eta gerla. Jelki artzainak.
Petti Irigoyen
160 - Egün hon artzain lagünak
bortüan agitzen girenak
Amerikatik badütüt
idatziz berri xüxenak.
Marti
161 - Aipatzen düzü Mendiague
atzoko gazte lagüna
Honen poesia orai
heben dügü ezagüna.
Battitta
162 - Horri esker heltzen dira
honarat artino berriak
Eta ahaide batekin
ahazten ezinbesteak.
Pette
163 - Zorigaitzez gerla baten
keinüak Alemanian
Eta Frantzia dateke
gure gazten beharrean.
Allande
164 - Ez da bizia zeditzen* gibeltzen, makurtzen, plegatzen
handien ükaldietan
Kanta dezagün goratik
esperantxa mendietan.
Denek kanta.
Kanta IX
Artzainak kantan
Artzain hanitx mündüan, hedatürik mendian
Egoiten dira berak, nigarra begian
Aizea mezülari, denez egarrian
Eüskal Herri maitea, beren bihotzean.
Zer lizate bizia, hazkuntza gabetarik
Hirian jente franko, bertan gosetürik
Ezagütza jinen da, behin ohartürik
Artzaina behar dela, noizbait honartürik.
Egon gitean beraz, ber alkartarzünean
Arbasoen xendetan, handitarzünean
Historiak beiteikü, erreka lüzean
Emanen oparia, gure bihotzean.
Arrapika:
Egün, artzainak, kanta goratik gure filosofia
Zelüan ar gi, bihotza laxü, güne paregabea
Ahaire batek emaiten deikü, agoñü* berezia kalipu,
Kanta goratik egün, artzainak, gure libertatea. kemen
Hitzak : Jean Bor daxar
Ahairea: Arnaud Laphitz
22. jelkaldia
1916an, Hipólito Yrigoyen Argentinako lehendakaria, honek plantan
ezarri nahi dü beste gizarte bat, agertzen da bere ministroekin.
Jelki Hipólito Yrigoyen, Domingo Salaberry (diruzaintza),
Honorio Pueyrredón (laborantxa), José Salinas (justizia eta eskola)
Helena Yrigoyen (bere alaba).
Hipólito Yrigoyen
165 - Gizarte honen hobetzeko
egün kargü bat düt hartzen
Ene ministro güziak
züekilan niz abiatzen !
166 - Europan gerla handia
horrek dü gose gorria
Beharrezko izanen da.
gure saihets egoitea.
167 - Estatüaren mozkina
behar dügü partekatü
Egünean zortzi oren
laneko ere finkatü.
Honorio Pueyrredón
168 - Badakit nahi dütüzüla
hazkuntza (e)ta laborantxa
Zinez aitzinarazi
eskentü ere sos lagüntza.
José Salinas
169 - Alokaidüen plomatzea
etxauetarik ohiltzea* haizatzea, uxatu
Hori date zurekilan
xede preziagarria.
Helena Yrigoyen
170 - Indianoen egoera
egün beraz xüxentürik
Zuri esker dira horik
beren lürrez jabetürik.
Hipólito Yrigoyen
171 - Badügü zer egiteko
denak zidee* beharrezko ziraie, zarete
Züekilan ez niz lotsa* beldur
dena dügü kanbiatüko*. aldatuko
172 - Goatzan arren* algarrekin beraz
bürüaren arintzera
Kanpoan den besta* hortan festa
kültüraren gozatzera.
Jelki, hiru kantari (gizon eta emazte) kantatzen düe "Virgen
morenita" kantorea, eta dantzari talde bat eskentzen düe
"Chacarera" dantza.
Kanta X
Virgen morenita
Virgen Morenita, virgen milagrosa
virgen Morenita te elevo mi cantar
son todos en el valle devotos de tus ruegos
son todos peregrinos señora del lugar.
Virgen Morenita, india fue tu cuna
porque india tu naciste, por la gracia de Dios
asi somos esclavos de tu bondad divina
asi somos esclavos de tu infinito amor.
Asi sera, virgen mia
mereces el respeto y la veneracion
por eso yo te canto te elevo mis plegarias
y pido que escuches mi ruego por favor.
Virgen Morenita, santa inmaculada
virgen morenita señora del lugar
tu gozas del respeto y cariño de tus hijos
asi los pelegrinos te rezan en tu altar.
Virgen Morenita, india te llamamos
porque india tu naciste por la gracia de Dios
asi somos esclavos de tu bondad divina
asi somos esclavos de tu infinito amor.
Asi sera, virgen mia
mereces el respeto y la veneracion
por eso yo te canto te elevo mis plegarias
y pido que escuches mi ruego por favor .
Hitzak eta ahairea : Herrikoak
23. jelkaldia
1930an, Maruja Mendiague (José-ren alaba), horren senarra
Léopoldo Tosi eta semea Lionel, Eüropan izan ziren bidajez.
Han, Kattalin Mendiague, José-ren arreba agurtü züen Hazparneko
ospitalean, beren ützülia kontatzen düe.
Jelki Léopoldo Tosi, Maruja, Lionel Tosi, José Mendiague
eta Margarita bere emaztea.
José Mendiague
173 - Europako üngürüa* ingurua, itzulia
orai beraz ürrentürik* bukaturik
Zer dira hanko berriak
horrez niz arrenküratürik.* arranguratua, kezkatua
Lionel Tosi
174 - Eni ontsa gustatü zait
alde hartan etxegintza
Lürralde miresgarrian
üken zünüan egoitza.
Léopoldo Tosi
175 - Zinez kanbiatü omen da
Eüskal Herrian gizartea
Industriak ekarri dü
biziaren hobetzea.
176 - Bena bestalde eüskara
entzüten da gütiago
Mügaren bi aldeetan
debekatürik ezinago.
Maruja Mendiague
177 - Hazparnen igaraitean
agurtü dügü Kattalin
Zure arreba maitea
hau zen hank(o) ospitalean.
José Mendiague
178 - Kattalin gurekin egonik
orai han da xahartürik
Ni aldiz ützüli gabe
nizate* heben zentürik. izanen, izango naiz
179 - Bena bizia düdano
idatziren düt gaixoa
Herriari etxekirik
aitzina dadin geroa.
Oro joaiten dira.
24. jelkaldia
1937an, setemearen 12an, hiltzen da José Mendiague. Bere bi
haurrak agertzen dira, Martin eta Maruja, honen senarra Léopoldo
Tosi eta semea Lionel, apeza eta aingürüak.
Jelki José Mendiague, Maruja Mendiague, Martin Mendiague,
Léopoldo Tosi eta Lionel Tosi.
José Mendiague
180 - Egün zinez einherik* niz akitua, nekatua
bularreko min batekin
Azken orenak dütüt gaur
igaraiteko züekin.
181 - Banoazü kantarien
kobla egile lagünen
Zelüalat agurtzera
parka penadünek heben.
Maruja Mendiague
182 - Eüskal Herriarentako
egin düzü ezinago
Horrez orituren dira
behin Eüskaldünak oro.
Jelki aingürüak, eta kanta.
183 - Nekeziaz bizitzea
joailearen zortea
Latza herriaren hatsa
ordaritako peküa.
184 - Zelüko bortak ideki
bihotz hon den jenteari
Kültürer zabal denari
Jinkoak düke opari.
Azken otoitza kantatzen dü Mendiaguek.
Kanta XI
Euskaldun guziak bat
Lapurdi eta Baxenabarre, Xuberoa eta Nabarra
Gipuzkoa eta Bizkaia, zazpigarrena Araba,
Guziek elgar atxik dezagun, neholere ahal bada,
Aiten kostumak* segi ditzagun, galdu ez dezagun Ama. usantzak
Nahiz Frantzian ala Espainian, joan den denbora handian,
Gure mintzaia nahiz galerazi ari dirade lanian ;
Ama utzi-eta, Amaizuna har , gerta liteke orduian;
Geldi gaitezen gure Amarekin, hoberik ez da munduian.
Euskal Herriak gaizki gabiltza, joan den aspaldi handian,
Batzu Kastillaz, bertziak Frantsesez ari gira solasian;
Denen ikastia gizonak on du, aise ibiltzeko munduian,
Bainan euskara atxik dezagun ahantzi gabe buruian.
Gure Aitamen aitek erranak behar ditugu sinetsi:
Ez dela behar gure Herrian euskara baizik onetsi ;
Euskaldun sortu, Euskaldun bizi, Euskaldun hil eta ehortzi,
Munduan hori e(g)iten duenak, zerua duke merezi.
Hitzak: José Mendiague
Ahairea: Jean Bordaxar
1, 3, 6, 20 gerren bersetak kantorean hartürik.
José Mendiague hiltzen da, eta familiakoek eramaiten düe,
kantuz kantoriar en müsikar ekin eta azken bersetaren
kantatzez.
Kantuz ehortz nezaten, hiltzen naizenian,
Kantuz ene lagunek harturik airian,
Kantuz ariko dira ni lurrean sartzian,
Kantu frango utziko diotet munduian,
Kantu egin dezaten nitaz oroitzian.
Dantzarien omenaldia.
Azken perediküa
185 - Gogo honez deitzüegü
gure eskerrak eskentzen
Herri txipi hontan oro
egonik guri behatzen*. entzuten, aditzen
186 - Betidanik hedatürik
izan dira Eüskaldünak
Oroetan famatürik
langile oso zügünak*. txukunak
187 - Egün gure bidajea
Amerikan ützülia
Zabaltüren ote deikü
jakintzaren egarria.
188 - Historia ere bazen
trajeriaren barnean
Aspaldian izan beita
eüskaldünen egoeran.
189 - Mendiague Hazpandarra
oso zen euskaltzalea
Hürrün bizitürik ere
herriari etxekia*. atxikia
190 - Urteak igaran dütü
kantore (e)ta kobla hontzen
Eta poeta handia
bere denboran izan zen.
- Ameriketan eüskara
egün ere entzüten da
Eta heben baztertürik
mintzajearen segida.
192 - Mündüan ezagütürik
eüskaldünen izatea
Agian hortik jinen da
zazpiak baten bidea.
193 - Gure gizarte maitea
behar günüke laüdatü
Oroen indarrarekin
behar badü aitzinatü.
194 - Berriz arren esker mila
popülü maitagarria
Algarrekin gozatürik
kültüraren ütürria.
Kanta XII
Algarr ekilan
Behin herritik, abiatürik, bihotz puxka bat ützirik
Besteak aldiz, heben egonik, bena egün ohartürik
Gure xokoan, kültür erroak, beti direla bizirik
Hortakoz gira, Arrokiagesak, pastoralari lotürik.
Agur bero bat, mündü güziko eüskaldün hedatüari
Ikusten dira, züen semeak, bermatürik eüskarari
Eüskal Herria, jünta dezagün, züen espiritüari
Gure haurrekin, ezagützeko, hau dela baliagarri.
Egünko jeian, bertsularia, bai eta gizon handia
Haren eleak, eta bizia, Eüskaldünen izatea
Gure lagünak, joan zideenak, maite züez oritzea
Zabal ditzagün, zübü berriak, altxatzeko aberria.
Arrapika:
Algarrekilan, abiatzen gira, xede baten bürützera
Txipi handiak, gazte xaharrak, herriaren aidatzera
Düden aizea, lotsen kargüa, kültüraz gaur tapatzera
Historiaren mürrü lüzean, harri baten pausatzera.
Hitzak eta ahairea : Jean Bordaxar
ESKERRAK:
• Herriko etxeari
• Herriko dendarier (andere jostüner)
• Arrokiagako lagüntzale güzier
• Diharüz lagüntü gütüen güzier
Arrokiaga alkartea
Bereziki, eskertzen dütüt :
• Jean-Louis Davant (batuazko hitzentako)
• Euskal Argentina elkartea
• Ipar Ameriketako Euskal Elkarteak
• Leonat Egiazabal
• Arrokiagesak
J. Bordaxar
